Scheiden, is dat wel zo vanzelfsprekend?
Het is een regenachtige vrijdagmiddag en ik sta voor een synagoge. Niet om tot mezelf te komen of te bidden, maar om eens wat informatie te winnen. In West-Europa zijn echtscheidingen zo normaal als je boterham smeren, maar hoe zit dat in andere culturen? En omdat ik dat nergens beter kan onderzoeken dan in de bakermat van die culturen zelf, dompel ik mijzelf een middagje onder in de Joodse en Islamitische (scheidings?)cultuur.
Als eerste heb ik een afspraak met een rabbijn, die mij alles gaat uitleggen over scheiden in de Joodse cultuur. Als ik binnenkom krijg ik een glas water in mijn hand gedrukt en leidt de rabbijn – zo heet de leider van de synagoge – mij naar zijn kamertje. Tegen al mijn verwachtingen in is het een hele ontspannen en nuchtere man. Hij vraagt zelfs of ik het geen probleem vind als hij een sigaretje opsteekt – “Zelfs rabbijnen roken, hoor,” licht hij toe.
Hij vertelt dat scheiden in de Joodse cultuur kán en over het algemeen best geaccepteerd is. Het aanvragen van de scheiding is echter iets gecompliceerder. De man moet een soort brief schrijven waarin hij aangeeft dat hij wilt gaan scheiden. Hij vermeldt de reden en wat ze verder willen met de deling van huis, inkomen en eventueel de voogdij over de kinderen. De scheiding kan niet worden voltrokken zonder de handtekening van de vrouw. Nadat ze deze brief hebben ingeleverd bij de synagoge en de rabbijn alles heeft gecontroleerd (willen ze het allebei, zijn er goede afspraken gemaakt), wordt de scheiding doorgegeven aan de burgelijke stand . “Scheiden is in onze cultuur best een normaal ding geworden sinds de jaren 60 en er wordt – gelukkig – ook niet meer zo moeilijk over gedaan” eindigt de rabbijn.
Dan naar de moskee. Daar verwacht ik het meeste van. Terwijl ik de afspraak maakte met de imam, herinnerde ik me opeens een filmpje dat ik ooit op YouTube zag waarin een vrouw gestenigd werd omdat ze scheidde van haar man. Dus ik ga kijken of mijn vooroordelen echt waar zijn.
Gelukkig valt de imam direct met de deur in huis. “Je kent natuurlijk wel die beelden uit Arabische landen waar vrouwen verstoten worden als ze scheiden en dat scheidingen alleen zijn toegestaan als de man in de cel belandt of hij zijn vrouw niet meer kan onderhouden. Dat is daar. Gelukkig zien de islamieten hier dat het ook anders kan. Vaak komen ze naar me toe en heb ik eerst enkele sessies met hen over wat er volgens hun allemaal misgaat in het huwelijk – zie mijn rol in dat proces een beetje als psychiater. Als ik merk dat het echt diep zit en dat er geen uitweg is, dan stel ik een echtscheiding voor. Grappig is dat de stellen zelf het niet zo’n probleem vinden, ze zijn vaak beiden in Nederland opgegroeid en vinden scheiden dus ook redelijk normaal. Het grootste probleem zijn de ouders. Als “de kogel dan door de kerk is”, zit mijn rol er op maar steun ik ze vaak nog met overige problemen, zoals de huwelijksschat. Vaak weten stellen niet wat ze ermee moeten. De vrouw krijgt deze van de man aan het begin van het huwelijk. De huwelijksschat is veel geld waard, maar meestal verdelen ze deze onderling, zonder enige problemen.” De imam eindigt zijn verhaal met het zinnetje: “Nederlanders denken vaak dat wij moslims ouderwets zijn, maar wij gaan ook met de tijd mee, maar wel op onze eigen manier!”
Samenvatting van het geheel: Scheiden kan, ook in andere culturen! Oké, het is soms een beetje een ander proces dan bij Nederlanders, maar in andere culturen wordt heus niet meer zo raar gedacht over scheiden als veel mensen denken.
