Welke rechten heb je als kind? (Deel 3 – Gezag)

In deel 3 van deze ‘rechten-serie’ wil ik graag het onderwerp ‘Gezag’ behandelen. In Nederland staan minderjarigen (jonger dan achttien) onder gezag. Dit houdt in dat zij bepaalde officiële handelingen, zoals een auto kopen, niet zelfstandig mogen verrichten. Ouderlijk gezag betekent dat de ouders verantwoordelijk zijn voor de veiligheid, gezondheid en ontwikkeling van het kind.

Als je ouders zijn getrouwd (of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan), krijgen zij van rechtswege (zonder dat ze er iets voor hoeven te doen) gezag over de kinderen. De vader (getrouwd met de moeder) hoeft de kinderen dan ook niet te erkennen, hij wordt automatisch (juridisch) vader. Juridisch vader betekent dat hij voor de wet wordt gezien als de vader van het kind. Het kan dus voorkomen dat een man de juridisch vader van een kind is, terwijl hij niet de ‘echte’ vader is. Een juridisch vader en biologisch vader kunnen twee verschillende personen zijn.

Als de ouders trouwen terwijl het kind al is geboren, krijgen zij ook allebei gezag. Een voorwaarde is dan wel dat het kind is erkend door de vader. Erkennen betekent dat de vader het juridisch ouderschap op zich neemt. Hij aanvaardt dat hij de vader is van het kind.

Als de ouders niet zijn getrouwd en ook geen geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, dan heeft de moeder alleen het gezag over het kind. Uiteraard kunnen allebei de ouders wel samen het gezag uitoefenen, maar dan moet dit eerst worden aangevraagd bij de rechtbank. Ook hier geldt weer de voorwaarde dat de vader het kind heeft erkend.

Als de moeder minderjarig is op het moment dat het kind wordt geboren, dan krijgt zij niet het gezag. Er moet dan een voogd worden benoemd door de rechter. Als de moeder de leeftijd van 18 jaar bereikt, krijgt zij zelf het gezag over het kind. Als iemand anders het gezag over het kind heeft, dus niet een van beide ouders, dan heet het ‘voogdij’.

Maar wat als de ouders gaan scheiden? Wie krijgt dan het gezag? Het gezag, dat beide ouders krijgen als ze zijn getrouwd of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan verandert niet door een echtscheiding. Dus als de ouders gaan scheiden, behouden zij allebei het gezag over de kinderen.

Het kan voorkomen dat de rechter besluit om het gezag toe te kennen aan één ouder, dan spreken we van éénhoofdig gezag. Dit is niet gebruikelijk en gebeurt slechts in uitzonderlijke gevallen. Het gezag wordt aan één ouder toegekend, als er onaanvaardbare risico’s voor het kind zijn en niet wordt verwacht dat hier binnen afzienbare tijd verbetering in komt. Bijvoorbeeld als een van beide ouders gaat emigreren, of ernstige drugsproblemen heeft waardoor hij of zij niet meer in staat is om voor het kind te zorgen. In de jurisprudentie (uitspraken van rechters) wordt gesproken over dat het kind ‘klem of verloren’ zal gaan tussen beide ouders. Het belang van het kind staat dus altijd voorop!

Het ouderlijk gezag beëindigen is een hele zware maatregel en wordt alleen toegepast als daar ernstige aanleiding toe is. Vaak gaat het dan om gevallen waarin het kind wordt mishandeld, verwaarloosd of misbruikt. Voordat de rechter zo’n belangrijke beslissing neemt, zal hij kinderen van twaalf jaar of ouder oproepen om gehoord te worden. Hij wil dan graag weten wat het kind ervan vindt. Meer hierover in mijn vorige artikel over het hoorrecht.

Wanneer ouders het gezag hebben, zijn zij verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind. Zij beheren het vermogen voor het kind en zijn de wettelijke vertegenwoordiger. Ook zijn ze onderhoudsplichtig, dit betekent dat er alimentatie betaald moet worden. Ouderlijk gezag hebben de ouders niet voor altijd, dit eindigt als het kind 18 jaar wordt.

Ouders die allebei het gezag uitvoeren na een echtscheiding mogen niet zomaar verhuizen naar de andere kant van het land zonder dit met de andere ouder te overleggen. Ook moeten ze samen afspraken maken over de schoolkeuze van het kind, of een verblijf in het buitenland. Bij medische ingrepen moeten de ouders ook met elkaar overleggen en datzelfde geldt voor het beheer van de financiën.

Vragen naar aanleiding van dit artikel? Stel ze gerust in de comments!

Roswitha, 25